دعای امام سجاد ع (وداع با ماه رمضان)

در وداع با ماه مبارك رمضان

خـداونــدا ، اى آنكه ميل بــه گـرفـتـن پــاداش ندارى ؛ و اى كسى كه از عطا و بخشش پشيمان نيستى. و اى آنكه به بنده ‏ات پاداش برابر نمى ‏دهى.
بخشش تو، ابتدايى است و گذشت تو از باب تفضل است و كيفرت عين عدل است و فرمانت، خير و صلاح است.
تو اگر چيزى ببخشى، همراه با منت نيست و اگر چيزى را ممنوع كنى، ظلم و ستم محسوب نمى ‏شود.
تو نسبت به آنكه شكر تو گويد ، سپاسگزارى مى ‏كنى و حال آنكه خود شكرت را به او الهام نموده ‏اى ؛ و عوض مى ‏دهى بــه آنكه تــو را بستايد و حال آنكه خود ستايش را به او آموخته‏ اى.
عيوب كسانى را مى‏ پوشانى كه اگر مى‏ خواستى رسوايشان مى‏ ساختى ؛ وجـود تــو شـامـل حـال كسانى مى‏ شود كه اگر بخواهى مى ‏توانى آنها را محروم كنى ، و هر دو گروه فوق به حق ، شايسته رسوايى و محروميت اند ، امــا ايـن تويى كه اساس كارت را بر تفضل نهاده ‏اى و قدرت خود را در عفو و گذشت نشان مى ‏دهى.

با كسى كه در برابر تو سركشى مى ‏كند ، بــا بردبارى برخورد مى‏ كنى و بــه كسى كــه (بــا گـنـاه) قـصـد سـتـم بــر خــويش دارد مهلت مى ‏دهى و آنان را تــا لحظه رجوع و بازگشت، به مداراى خود وعده مى ‏دهى‏ و تا زمان توبه از شتاب در عقاب آنان خوددارى مى‏ كنى تا هلاكت هلاك شونده از جانب تو نباشد و آن كس كه شقى است ، با نعمت تو گرفتار شقاوت نشود، مگر پس از عذر بسيار و حجت هاى پى در پى و آشكار.
و اين‏ها هم از عفو توست اى كريم، و بهره ‏اى است از مهربانى تو اى خداى بردبار. تويى كه براى بندگانت درى به سوى عفوت گشوده ‏اى و آن را «توبه» نام نهاده ‏اى ؛ و براى راهنمايى به سوى اين در ، راهنمايى و حيانى گذاشته ‏اى كه هرگز آن را گم نكنند و خود - كـه نامت مبارك است - فرموده ‏اى : به سوى خدا توبه كنيد ، توبه ‏اى پاك و خالص ، بدان اميد كــه خــداونــد گـنـاهـان شما را بپوشاند و شما را در بهشتى داخل سازد كه نهرها در آن جارى است.

در روزى كه خداوند پيامبر صلى الله عليه و آله و آنان را كه به او ايمان آورده ‏اند خوار نمى ‏گرداند، نـور آنان از پيش رو و از جانب راست آنان حركت مى‏ كند (در حاليكه) آنان مى ‏گويند : اى پروردگار ما، نور ما را كامل گردان و ما را بيامرز، كه تو بر هر كارى توانايى.
پس عذر كسى كه از اين منزل غفلت كند - بعد از اينكه تو در آن را گشوده ‏اى و برايش راهنما قرار داده ‏اى - چيست ؟
و تويى آنكه به نفع بندگانت ، زيــاد خـود را به مشقت و سختى مى ‏اندازى و دوست مى ‏دارى كه آنان در تجارت با تو سود ببرند و با وارد شدن بر تو و زيادت خواستن از تو رستگار شوند ، و لذا تو خود - كه نامت مبارك و بلند است - فرموده ‏اى :
هــر كس كــار نيكى انجام دهــد ، ده بــرابــر اجــر مـى ‏بــرد و هــر آن كس كه كار ناپسندى مرتكب شود، جز به اندازه همان عمل مجازات نمى ‏شود .

و نيز فرموده ‏اى : مثل آنها كه اموال خودشان را در راه خدا انفاق مى ‏كنند، مثل دانه ‏اى است كه هفت خوشه مى ‏روياند و در هـر خوشه‏ اى صد دانه است و خداوند به هر كس كه بخواهد چند برابر پاداش مى ‏دهد.
و همچنين فرموده ‏اى : كيست آن كس كه به خدا قرض نيكو بدهد تا در نتيجه خدا به او چندين برابر عطا فرمايد.

و نيز نظير اين سخنان كه حسنات را چند برابر پاداش مى ‏دهى در قرآن نازل فرموده ‏اى ، و تويى آنكه با گفتارت بندگان را نسبت به عالم غيب راهنمايى كردى و با ترغيب و تشويق ، آنــان را بــه سويى بردى كـه از بهره كامل برخوردار شوند. حقايقى را به آنان نشان دادى كه اگر از آنان مى ‏پوشاندى ، چشمانشان هرگز آنها را نمى ‏ديد و گوشهاشان نمى ‏شنيد و ذهن آنها بدان نمى ‏رسيد.
و خودت فرمودى : مرا ياد كنيد تا من نيز به ياد شما باشم و شكر مرا بجاى آوريد و كفران مكنيد.
و فرمودى : اگر شكر گزار باشيد بر نعمت هاى شما مى ‏افزايم و اگر كفران پيشه كنيد ، به راستى عذاب من شديد است.
و تو فرمودى : مـرا بخوانيد تـا شما را استجابت كنم، به راستى كساني كه با روحيه استكبار ، خــود را فراتر از بندگى من ببينند به زودى به آتش دوزخ داخل خواهند شد و در آن جاويد مى ‏مانند.

پس دعا و درخواست از خود را عبادت و ترك دعا را استكبار ناميده‏ اى و تهديد كرده ‏اى كــه ترك دعا موجب دخول هميشگى در آتش دوزخ مى ‏شود.
پـس بندگانت تــو را بــه خــاطـر لطفت ياد مى ‏كنند و با فضلت سپاس مى ‏گزارند و به موجب فرمانت تو را مى‏ خوانند و در راه تــو صـدقــه مى ‏دهند تا از تو زيادت نعمت طلب نمايند. و در اين امر براى آنان ، نجات و رهايى از غضب تو و فلاح و رستگارى در پرتو رضايت تو محقق مى ‏شود ؛ و اگر يكى از مخلوقات تو از جانب خودش ديگرى را مثل آنچه تو بندگانت را به آنها راهنمايى فرموده ‏اى ، راهنمايى مى‏ كــــرد ، به صفت احسان و اعطاء نعمت موصوف مى ‏شد و به هر زبانى مورد ستايش قرار مى ‏گرفت.
پس حمد و سپاس براى توست ما دام كه راهى براى حمد تو باز است و لفظى باقى است كــه بـا آن حمد تو گفته شود و معنايى در كار است كه به ستايش تو باز گردد.

اى كسى كه به سبب احسان و فضل ، در نزد بندگان ، شايسته ستايش شده ‏اى و آنــان را غـرق در نعمت و بخشش نموده‏ اى ، نعمات تو در بين ما چه آشكار و پيدا و بخشش هايت بر ما چه فراوان و اختصاص يافتن ما به نيكی هاى تو چه زياد است!
تـو ما را به دين برگزيده و آيين مورد رضايت و راه سهل و آسـان خود هدايت نمودى و نسبت به طريقه تقرب به خودت و رسيدن به كرامتت ما را بصيرت دادى.
خداوندا و تو در زمره بر گزيده اين وظايف و اعمال ويژه از واجبات ، مــاه رمضان را قرار دادى ، ماهى كه آن را از ساير ماه ها ممتاز نمودى‏ و از بين همه زمانها و ايام ، آن را انتخاب فرمودى و آن را بر همه اوقات سال به نزول قــرآن و نور مقدم داشتى و ايمان را در اين ماه مضاعف نمودى‏ و روزه را در آن واجب گردانيدى و بندگان را به قيام در آن براى عبادت ترغيب فرمودى و شب قدر را كه از هزار شب بهتر است در آن تجليل نمودى.

سپس مــا را بـراى اين ماه بر ساير امتها مقدم داشتى و براى فضيلت آن، ما را انتخاب فرمودى نه ساير ملتها را، و ما به فرمان تو روز اين ماه را روزه گرفتيم و بــا يارى تو شب را به قيام در عبادت سپرى كرديم‏ و با روزه گرفتن و بر خاستن براى عبادت، خود را در معرض رحمتت كه ما را در جوار آن نهاده‏ اى، قرار داديم و آن را وسيله ‏اى براى دريافت ثواب تو ساختيم‏
و خزانه تو پر است از آنچه در راهت مورد رغبت باشد ، و در آنچه از فـضـل و عطا از تو درخواست شود، بخشنده ‏اى و نسبت به كسى كه در راه قرب تو مى ‏كوشد، نزديك هستى.

و اين ماه به گونه ‏اى شايسته ستايش در بين ما و همچون يارى نيكو همراه ما بود و بهترين سودهاى جهانيان را به ما رسانيد، و سپس آن هنگام كه وقتش به پايان آمد و مدتش تمام شد و عدد روزهايش به آخر رسيد، از ما جدا شد.
پس اينك ما با رمضان وداع مى ‏كنيم ، همچون وداع بــا كسى كــه جدايى از او بر ما سخت و ناگوار است و روى گردانيدن او از ما، موجب حزن و هراس است و بر ما لازم است كه عهد محفوظ و حرمت شايسته رعايت و حق أدا شدنى او را نگاه داريم.

پس اينك مى ‏گوييم :
سلام بر تو اى بزرگترين ماه خدا و اى عيد دوستان خدا.
سلام بر تو اى ارزشمندترين اوقاتى كه با ما همراه بودى و اى بهترين ماه در بين روزها و ساعات.
درود بر تو اى ماهى كه در آن آرزوها بر آورده و نزديك مى ‏شوند و اعمال شايسته در آن فراوان است.
سلام بر تو دوستى كه وقتى هستى، ارزش تو بسيار بالاست و آن هنگام كه نيستى، فقدان تو درد آور است و نقطه اميدى هستى كـه جداييت بسيار رنج آفرين است.

درود بر تو مونسى كه وقتى آمدى، با ما انس گرفتى و اسباب سرور و شادى گشتى و وقتى از كنار ما رفتى، در دل ما هراس انداختى و غمگينمان ساختى.
درود بر تو همسايه و همنشينى كه در كنار تو قلبها نرم شد و گناهان كاهش يافت.
سلام بر تو ياورى كه ما را عليه شيطان يارى نمودى و دوستى كه راههاى احسان و نيكى را آسان فرمودى.
درود بر تو كه چه فراوان است آزاد شدگان راه خدا در تو و چه خوشبخت است كسى كه به خاطر تو، احترامت را نگه بدارد.
سلام بر تو كه چقدر گناهان را مى‏ پوشانى و انواع عيوب و زشتيها را مى ‏زدايى.
درود بر تو كه چقدر بر مجرمان، بخشش دارى و چه اندازه در دلهاى مؤمنان هيبت و عظمت دارى !
سلام بر تو ماهى كه هيچ ايام ديگرى شايستگى رقابت با تو را ندارد.
سلام بر تو ماهى كه از هر آفت و خطرى در امان و سلامتى.
درود بر تو ماهى كه مصاحبت با تو كراهت ندارد و معاشرت با تو موجب مذمت نيست.
درود بر تو كه بركات فراوان به ما رساندى و زنگار خطاها و گناهان را از ما شستى.
سلام بر تو كه وداع با تو از روى دلتنگى نيست و ترك روزه تو به جهت خستگى و ملال نمى ‏باشد.
سلام بر تو كه قبل از فرا رسيدنت، مورد طلب ما هستى و پيش از فوتت، مورد حزن و اندوه ما.
درود بر تو كه چه بسيار بلاها به خاطر تو از ما دور شد و چه بسيار از خيرات، بواسطه تو به ما رسيد.
سلام بر تو و بر هر شب قدرى كه بهتر از هزار ماه است.
درود بر تو كه ديروز نسبت به تو چه بسيار حريص بوديم و فردا چه شوقى به تو داريم.
سلام بر تو و بر فضل تو كه ما از آن محروم شديم و بركات گذشته ‏ات كه از ما سلب گرديد.

خداونـدا ، ما اهل اين ماهى هستيم كه ما را بدان شرافت بخشيدى و با فضلت به ما توفيق درك آن را عطا فرمودى، در حالي كه شقاوت پيشگان نسبت به وقت گران بهاى آن جاهل، و به خاطر شقاوتشان از فضل آن بى بهره ‏اند.

خدايا تويى صاحب آنچه ما را براى آن برگزيدى يعنى شناخت ايـن مـاه و آنچه بدان هدايتمان فرمودى يعنى آداب و اعمال اين ماه ، و ما به توفيق توست كه با تقصير و كوتاهى، آن را روزه مى ‏گيريم و عبادت را در اين ماه به پا مى ‏داريم و در آن اندكى از بسيار را بجا مى ‏آوريم.
خدايا تو را سپاس مى ‏گوييم و در عين حال اقرار به بديهاى خود داريم و معترفيم كه حـق تو را ضايع ساخته ‏ايم.
عـقـده پشيمانى كــه در دل داريــم و صداقتى كــه در مقام پوزش در زبان ماست، تنها براى توست، پس ما را در برابر آنچه بخاطر تفريط و كوتاهى به ما رسيده ، اجــرى عطا فرما كه با آن ، فضل مورد اميد در اين ماه عزيز را جبران كنيم و از انــواع ذخــايرى كــه همه بدان حرص دارند، چيزى به عنوان عوض دريافت نماييم.

و براى ما عذر خواهى از درگاهت را به خاطر آنچه كه در حق تو تقصير كرده ‏ايم ، مقدر فرما و عمر ما را تا رمضان آينده طولانى فــرمـا و آن هنگام كه ما را به رمضان آينده رساندى به ما كمك كن تا آنچه را كه تو اهل آن هستى يعنى عبادت ، انجام دهيم و مـا را به حدى رسان كه به آنچه شايسته آن ماه است يعنى طاعت ، قيام كنيم‏ و از اعمال صالح در طول ماه هاى سال ، آنچه را كه جبران كننده حـق تو در دو ماه رمضان حال و آينده است ، براى ما پيش آور.

خداوندا ، در ايـن مــاه اگــر بــه گـنـاه كـوچك يا بزرگى نزديك شديم و يا اگر در معصيتى افتاديم‏ و يا عمدا مرتكب خطايى شديم و يا از روى فراموشى بــر خود ستم نموديم و يا حريم و حرمت كسى را زير پا گذاشتيم ، پس تو بر محمد و آل او درود فرست و مــا را در پــرده عفوت بپوشان و بر ما ببخش و ما را نصب العين ملامتگران قرار مده، و زبان طعنه زنندگان را بر ما باز مكن و ما را به كارى وا بدار كه سبب جبران و كفاره گناهى باشد كه در ماه رمضان از آن نهى كرده بودى، به حق رأفتت كه هرگز پايان ندارد و فضلت كه هرگز كاستى نمى ‏پذيرد.

خدايا بر محمد و آلش درود فرست و مصيبت و اندوه ما را در غم رفتن اين ماه ، خودت جبران كن و روز عيد فطر را بر ما مبارك گردان‏ و آن را از بهترين روزهايى قرار ده كــه بــر مــا گذشته است تا پسنديده ‏ترين روز براى جلب عفو و بخشش و محو گناهان باشد و گناهان پنهان و نهان ما را مورد آمرزش قرار ده.

خدايا با گذشتن اين ماه، از گناهان مـا در گذر و با خروج آن ما را از منجلاب گناهان خارج كن‏ و ما را در زمره سعادتمندترين افراد به وسيله اين ماه و بهره‏ مندترين اشخاص در اين ماه و با نصيب‏ترين افراد از اين ماه قرار ده.
خدايا ، كسى كـه به طور شايسته رعايت حق اين ماه را نموده و حرمت آن را به خوبى حفظ كرده و به شايستگى حدود و احكام اين ماه را بجاى آورده و از گناهان در ايــن مــاه خـوددارى نموده‏ و يا به گونه ‏اى به قرب تو راه يافته كه حتما از او راضى شده ‏اى و رحمت خودت را شامل حالش گردانيده ‏اى ، پس از خــزانــه دارائيت مثل آن را بــه مـا هم عطا فرما و چندين برابر آن از فضل خويش بر ما ببخشاى، كـه به راستى فضل تو كاستى ندارد ، و خزينه ‏هاى تو كم نمى‏ گردد بلكه افزونتر مى‏ شود و معادن احسان تو هرگز فنا نمى ‏پذيرد و بـه راستى بخشش هاى تو ، عطايى است خوش گوار.
خدايا بر محمد و آلش درود فرست و براى ما پاداش روزه داران و يا اجر كسانى كه اين ماه را تا روز قيامت به عبادت مشغولند ثبت فرما.

خداوندا ما به سويت توبه مى ‏كنيم در روز عيد فطر كه آن را براى اهل ايمان روز عيد و شادى قرار دادى‏ و براى اهل دين خود روز اجتماع و هميارى مقرر نمودى ، تـوبـه از گناهانى كــه مرتكب شده ‏ايم و از كارهاى ناپسندى كــه انجام داده ‏ايم يا نيت هاى بدى كه در دل داشته ‏ايم، توبه ‏اى خالص از هر گونه شك و اضطراب.

پس خداوندا اين توبه را از ما بپذير و از ما راضى شو و ما را بر اين توبه ثابت و پايدار بدار.
خـداونـدا به ما ترس از عقاب جهنم و اشتياق به ثواب موعود را كرم فرما تا لذت آنچه بدان تو را مى ‏خوانيم و ناگوارى آنچه از آن به تو پناه مـى ‏آوريــم را دريابيم ؛ و مــا را از توابين درگــاهـت قــرار ده، آنان كه محبت خودت را در حق آنان لازم كرده ‏اى و بازگشت آنان به طاعت و بندگي ات را پذيرفته ‏اى اى عادلترين عدالت پيشگان.
خداوندا از تمامى پدران و مادران و اهل دين ما درگذر ، چه آنها كه در گذشته‏ اند و چه آنها كه تا روز قيامت مى ‏آيند و باقى مى ‏مانند.
خدايا بر محمد ، پيغمبر ما و آل او درود فرست همچنانكه بر فرشتگان مقرب درگاهت درود مى‏ فرستى‏ و بر او و آل او درود بفرست آن گونه كه بر انبياء و رسولانت درود مى ‏فرستى و همانگونه كه بر بندگان صالحت درود فرستاده‏ اى و بلكه بالاتر از آن ، اى پروردگار عالميان.
درودى كه بركت آن به ما برسد و نفع آن شامل حال ما گردد و دعاى ما به خاطر آن مستجاب شود.
به راستى تو كريم ترين كسى هستى كه مورد رغبت و ميلى و با كفايت ‏ترين فــردى هستى كــه مــورد تـوكل قرار مى‏ گيرى و بخشنده ‏ترين كسى هستى كه از فضلت درخواست مى ‏شود و تو بر هر كارى توانايى.